دندان عقل به سومین دندان آسیاب بزرگ اطلاق می‌شود. این دندان كمی دیرتر از دندان‌های دیگر رشد می‌كند و در سنین 17 تا 21 سالگی‌ می‌روید. با رشد انسان و كوچك شدن فك، فضا برای رشد دندان عقل محدود شده و در نتیجه دندان عقل خود را به شكل نهفته و نیمه ‌نهفته نشان می‌دهد.

تحقیقات انجام شده در زمینه دندان‌های عقل نشان می‌دهد كه این دندان‌ها در بسیاری از موارد، مشكل‌ساز بوده و به جراحی ختم شده‌اند. دندان‌های عقل بعد از پوسیدگی، موجب پوسیدگی دندان‌های مجاور و عفونت در اطراف می‌شود و گاهی نیز با بستری ‌شدن در بیمارستان و جراحی همراه است.

از طرفی دندان عقل با توجه به اینكه در آخرین ردیف دندان‌ها رشد می‌كند و جای کمی برای رشد آن وجود دارد، به دندان‌های‌ مجاور فشار آورده و سبب كج قرار گرفتن دندان‌های دیگر می‌شود. همچنین این دندان‌ها باعث بروز دردهایی در ناحیه مفصل فك، گوش، چشم و سر می‌شود و برای مقابله با پیدایش چنین دردهایی، بهتر است كه دندان‌های عقل توسط پزشك متخصص كشیده شود.

درآوردن دندان‌های عقل در سنین سالمندی ممکن است این مشكلات را به همراه داشته باشد:

با افزایش سن ریشه‌ها قطورتر شده و ممکن است کشیدن دندان را سخت‌تر کند، التیام ضعیف‌تر بعد از کشیدن دندان، پوسیدگی دندان‌های مجاور، احتمال فک جوش شدن دندان، احتمال شکسته شدن استخوان در افراد پیر در حین جراحی و درآوردن دندان، کاهش تحمل بیمار به دلیل شرایط سنی و درمان‌های پزشکی از قبیل مصرف داروهای قلبی، ریوی و ... توجه كنید كه اگر این دندان تصمیم به رویش و قرار گرفتن در محیط دهان را داشته باشد، پیش از این‌كه شما تولد 20 سالگی را جشن بگیرید، سر و كله‌اش در دهانتان پیدا می‌شود. بنابراین اگر تا این سن خبری از دندان عقلتان نشده است، باید به فكر جراحی آن و خارج كردنش باشید.

اگر سن شما از 40 سالگی گذشته است و هیچ مشكلی با دندان عقل‌تان ندارید، بهتر است دیگر به فكر خارج كردن آن نباشید، چون بعید به نظر می‌رسد بعد از این نیز دچار بیماری‌های لثه، پوسیدگی و یا تغییرات كیستیك در اطراف این دندان شوید. فقط كافی است هر 1 یا 2 سال یك‌بار، یك عكس رادیوگرافی از دندانتان تهیه كنید تا مطمئن شوید هیچ عارضه جانبی وجود ندارد.

ردپای عفونت دور دندان عقل

گاهی در پشت دندان عقل‌تان، یك تكه از مخاط قرار دارد كه گاهی روی سطح دندان عقل را می‌پوشاند كه با فشار دندان‌های بالا زخمی می‌شود. گاهی هم مواد غذایی زیر این گوشت اضافی گیر می‌کند و میكروب‌ها هم به این محل هجوم می‌برند، بنابراین چیزی نمی‌گذرد كه در اطراف دندان عقل‌تان یك عفونت دردناك و بدبو ایجاد می‌شود.

در این شرایط شما باید به دندان پزشك مراجعه كنید تا زیر این بافت اضافی را شستشو داده و باقیمانده مواد غذایی را پاك كند، ولی برای این‌كه پس از این دیگر با این مشكل روبه‌رو نشوید، باید با جراحی دندان عقل و خارج كردن آن، این محل تجمع خرده‌های غذایی و میكروب‌ها را برای همیشه از بین ببرید.

وقتی عقل راهش را گم می‌كند

گاهی دندان عقل شما كاملا به صورت افقی در استخوان فك قرار گرفته است و به‌جای این‌كه عمودی بالا بیاید به سمت جلو، حركت می‌كند. در این شرایط ریشه دندان آسیای دوم را قربانی حركت نادرست خود می‌كند.

اگر شما در این شرایط برای جراحی دندان عقل‌تان اقدام نكنید، پس از مدتی ریشه دندان آسیای دومتان تحلیل می‌رود و باید ریشه این دندانتان را نیز درمان کنید. بنابراین با گرفتن یك عكس رادیوگرافی، از رویش صحیح دندان عقلتان مطمئن شوید.

عقل فدای ارتودنسی

گاهی ممكن است شما فضای كمی برای حركت دادن دندان‌ها و مرتب كردنشان داشته باشید. در این شرایط گاهی متخصص ارتودنسی قبل از شروع درمان ارتودنسی به شما توصیه می‌كند دندان عقل‌تان را با جراحی از دهان خارج كنید؛ به‌ویژه هنگامی كه لازم است برای مرتب كردن دندان‌هایتان، دندان‌های آسیاب را عقب بكشید.

همچنین گاهی شما دندان‌هایتان را ارتودنسی می‌كنید و همه دندان‌ها پس از خاتمه مدت درمان مرتب می‌شوند، ولی هنوز مقداری شلوغی در دندان‌های جلوی فك پایین باقی است. در این

بدون دلیل دندان عقل را نکشید

استادیار دانشکده دندان‌پزشکی رفسنجان گفت: خارج کردن بدون دلیل دندان عقل به خاطر احتمال آسیب به اعصاب توصیه نمی‌شود.

دکترسمیه سالاری‌صدیق در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس سلامت خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) - منطقه کویر، در رابطه با دندان عقل اظهار کرد: در دهان یک انسان بالغ 32 دندان وجود دارد، چهار عدد از آنها که بعد از بقیه دندان‌ها در آخر قوس‌های دندانی رویش می‌یابند، دندان‌های عقل نام دارند.

وی افزود: سن تقریبی شروع تشکیل آنها در استخوان فک 10-9 سالگی است، تاج این دندان‌ها در 14 سالگی کامل شده و در سال‌های آخر دوره نوجوانی شروع به رویش در داخل استخوان کرده و بعد از 16 سالگی در دهان ظاهر می‌شوند.

سالاری‌صدیق با اشاره به اینکه به آخرین دندان در هر فک که به عنوان آسیای سوم هم تلقی می‌شود، دندان عقل گفته می‌شود بیان کرد: سن متوسط رویش این دندان درحفره دهان حدود 16تا25 سالگی است و معمولا دو دندان عقل در فک بالا و دو دندان عقل در فک پایین وجود دارد.

این متخصص جراحی لثه و ایمپلنت تصریح کرد: علت اینکه به این دندان عقل گفته می‌شود این است که همزمان با بلوغ فکری این دندان نیز در حفره دهان رویش می‌کند و به طور کلی تناقضات فراوانی درباره نگهداری یا خارج کردن این دندان‌ها وجود دارد.

وی ادامه داد: پیشینیان ما،‌ آرواره‌های بزرگ‌تری داشتند بنابراین فضای کافی برای رویش 32 دندان وجود داشته اما امروزه آرواره‌های ما کوچک‌تر شده است، درنتیجه فضای زیادی برای رویش 32 دندان وجود ندارد. پس دندان عقل معمولا نهفته می‌شود و از رویش طبیعی محروم می‌ماند.

سالاری‌صدیق گفت: در واقع از وقتی انسان‌های اولیه آموختند که تکه‌های بزرگ مواد غذایی را با دست‌شان خرد کنند، ارتفاع استخوانی فک کوتاه‌تر و برجستگی استخوان آرواره کم‌تر شد. به این ترتیب در خیلی از انسان‌های امروزی دندان عقل به دندانی بدون کاربرد و نهفته تبدیل می‌شود.

این عضو هیات علمی و استادیار دانشکده دندان‌پزشکی رفسنجان افزود: دندان عقل اگر درست و بجا رویش یابد مثل بقیه دندان‌ها در سیستم جونده مفید و موثر بوده و علی‌رغم تصور غلط عامیانه در این موارد نباید کشیده شود.

وی تاکید کرد: اگر فک متناسب با رویش دندان رشد کافی نداشته باشد یا به عبارت دیگر با رشد فک جا برای رویش این دندان فراهم نشود یا جهت و مسیر رویش آنها غیرعادی باشد، قادر به رویش نبوده و در استخوان نهفته باقی می‌ماند.

سالاری‌صدیق با اشاره به اینکه دندان‌پزشکان با معاینه داخل دهان و با کمک رادیوگرافی وجود دندان‌های عقل نهفته را تشخیص می‌دهند، اظهار کرد: دندان‌های نهفته در آینده می‌توانند مشکلات عدیده‌ای را ایجاد کنند.

وی با اشاره به مشکلاتی که دندان‌های نهفته ایجاد می‌کنند، یادآور شد: بیماری لثه و عفونت، تحلیل استخوان در دندان‌های مجاور دندان نهفته، پوسیدگی دندان مجاور، عدم امکان پرکردن دندان‌های مجاور، تحلیل ریشه دندان‌های مجاور، ایجاد کیست یا تومور، دردهای عصبی صورت، نامرتبی دندان‌ها، بیماری‌های مفصلی و صداهای ناشی از آن از جمله این مشکلات محسوب می‌شوند.

این متخصص جراحی لثه و ایمپلنت به بهترین زمان برای خارج کردن دندان‌های عقل نهفته نیز اشاره و بیان کرد: این دندان‌ها تا جایی که قادر به رویش باشند، به طرف سطح حرکت می‌کنند و معمولا در سطح پشتی دندان‌های آسیای بزرگ دوم گیر می‌افتند و جلوتر نمی‌روند که این حالت معمولا در سنین ۱۶ تا ۱۷ سالگی اتفاق افتاده و بهترین زمان برای درآوردن آنها است.

وی در ادامه افزود: در این سن به دلیل وجود کیسه رویشی بزرگی که تاج دندان را در برگرفته و همچنین به این علت که ریشه دندان هنوز رشد نکرده و کوتاه است، کشیدن آنها را آسان می‌کند، ضمن اینکه از بروز عوارض فوق و عوارض حین جراحی نیز پیشگیری می‌شود.

سالاری‌صدیق تصریح کرد: این دندان‌ها نقش چندانی در جویدن غذا ندارند و با توجه به مشکلاتی که ذکر شد، ممکن است لازم شود توسط دندا‌ن‌پزشک از فک خارج شوند، البته خارج کردن بدون دلیل آن به خاطر احتمال آسیب به اعصاب توصیه نمی‌شود.

وی با تاکید بر دشواری کشیدن دندان عقل در سنین بالا و سالمندی گفت: با افزایش سن ریشه‌ها قطورتر شده و ممکن است کشیدن دندان را سخت تر کند، التیام ضعیف‌تر بعد از کشیدن دندان، پوسیدگی دندان‌های مجاور، احتمال فک جوش شدن دندان، احتمال شکسته شدن استخوان در افراد پیر در حین جراحی و درآوردن دندان، کاهش تحمل بیمار به دلیل شرایط سنی و درمان‌های پزشکی از قبیل مصرف داروهای قلبی، ریوی و ... از دشواری‌های کشیدن دندان عقل در سالمندی به شمار می‌روند.

عضو هیات علمی و استادیار دانشکده دندان‌پزشکی رفسنجان بهترین سن برای خارج کردن دندان عقل از دهان را زیر ۲۰ سالگی دانست و افزود: البته در سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی هم امکان خارج کردن آن‌ها وجود دارد، اما خارج کردن این دندان ممکن است عوارضی مانند خون‌ریزی، آسیب به اعصاب و ... را به همراه داشته باشد.

سالاری‌صدیق همچنین به عوارض کشیدن دندان عقل هم اشاره و اظهار کرد: یکی از این عوارض حفره خشک است؛ یعنی اگر لخته خون در حفره ناشی از کشیدن دندان تشکیل نشود یا پس از تشکیل از بین برود، در ناحیه کشیده شدن دندان یک حفره خالی دردناک و همراه با بوی بد ایجاد می‌شود.

وی ادامه داد: برای درمان این عارضه که اغلب سه تا چهار روز بعد از خارج شدن دندان اتفاق می‌افتد، باید به دندان‌پزشک مراجعه شود، چراکه علت این عارضه مشخص نیست اما گفته می‌شود کشیدن سیگار پس از جراحی دهان ممکن است در ایجاد این عارضه موثر باشد.

این متخصص جراحی لثه و ایمپلنت به دیگر عارضه کشیدن دندان عقل نیز اشاره و خاطرنشان کرد: از عوارض نادر جراحی دندان‌های عقل پایین پارستزی است، این عارضه به معنای ایجاد بی‌حسی موقتی در ناحیه زبان، لب پائین یا فک پائین است که ممکن است از چند روز تا چند ماه طول بکشد و به ندرت اتفاق می‌افتد که این بی‌حسی به صورت دائمی باقی بماند.

مورد نیز ممكن است دندان پزشكتان به شما توصیه كند كه دندان عقلتان را جراحی كنید تا این بی‌نظمی اندك باقی‌مانده نیز برطرف شود.