اینستاگرام و اسیب های روحی و روانی که به ما میزند و ما نمیدانیم

مرلین مونرو، از مهم‌ترین بازیگران قرن بیستم می‌گوید:

اینکه بخواهی [همچون] شخص دیگری باشی، هدر دادن هویت فردی است که خودت هستی.

تصور کنید که ساعات اولیه‌ی روز است، تنها چند دقیقه پیش از خواب برخواسته‌اید و می‌خواهید کار روتین هر روز خود را انجام دهید؛ گوشی موبایل را بر می‌دارید و شروع به تماشای پست‌های افرادی می‌کنید که در Instagram آن‌ها را فالو کرده‌اید. در همین‌لحظه است که متوجه موضوع مهمی می‌شوید: «مردم، اکثرا خوشحال‌تر از شما به‌نظر می‌رسند.»

مشاهده می‌کنید که یکی از دوستان‌تان به سفری دلنشین رفته است؛ دوستی دیگر به‌تازگی ازدواج کرده؛ فرد دیگری به‌تازگی از سفر خود برگشته؛ دوست دیگری اخیرا شرکت نوپایی را در یکی از شهرها تأسیس کرده؛ در همین‌حین شما با خود فکر می‌کنید که آیا شیر موجود در یخچال‌تان هنوز قابل‌خوردن است یا اگر آن را به‌همراه غلات صبحانه‌تان بخورید، دل‌درد می‌گیرید و مریض می‌شوید.

اما موضوع مهمی هست که باید بدانید؛ اجازه دهید به موضوع مهمی مثل اثرات مخرب اینستاگرام، یک نگاهی علمی کوتاه داشته باشیم.

یک نگاه علمی

پیش از هر چیزی، موضوع مهمی را باید بدانید؛ اسنپ‌چت، اینستاگرام، فیسبوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی،‌ همه و همه توسط افرادی طراحی و توسعه داده شده‌اند که روزها تلاش کرده‌اند تا بالاخره بتوانند به‌راهی دست پیدا کنند تا با اتکاء به آن، کاری کنند که شما نخواهید اپلیکیشن آن‌ها را ببندید. درواقع هدف آن‌ها، این است که شما از اپلیکیشن‌شان همواره استفاده کنید.

مدتی پیش مقاله‌ای جالب در رسانه‌ی هافینگتن پست درباره‌ی آثار مخرب شبکه‌های اجتماعی نظیر اینستاگرام روی اعتمادبه‌نفس و سلامت روانی افراد منتشر شد که واکنش‌های متعددی را به‌دنبال داشت؛ آن مقاله،‌ یوتیوب را بهترین و اینستاگرام را بدترین شبکه‌ی اجتماعی برای سلامتی روانی افراد جوان معرفی می‌کرد. نویسنده‌ی هافینگتن پست نوشته بود:‌ «شبکه‌های اجتماعی که طبق بررسی‌های صورت‌گرفته، اعتیادآورتر از سیگار و الکل هستند، هم‌اکنون به‌شدت به‌درون زندگی جوانان نفوذ کرده‌اند؛ به‌حدی که به‌ هنگام صحبت درباره‌ی سلامت روانی جوانان، نمی‌توان از آثار مهم شبکه‌های اجتماعی روی این مقوله چشم‌پوشی کرد.»

این یعنی شبکه‌های اجتماعی اگر به‌شکلی درست مورد استفاده قرار نگیرند، می‌توانند همان آثاری را روی ما داشته باشند که الکل و حتی مواد مخدر روی مصرف‌کنندگان‌شان دارند. هر موقع کسی پست‌های ما را لایک می‌کند یا زیر آن‌ها کامنت می‌گذارد، در بدن‌مان دوپامین ترشح می‌شود و احساس لذت می‌کنیم. دوپامین درواقع ترکیبی آلی است که نقشی حیاتی در بدن و مغز دارد؛ تحقیقات علمی زیادی، ارتباط بین اجتماعی بودن و میزان ترشح دوپامین در بدن را اثبات کرده‌اند. دوپامین همچنین نقش پر رنگی در اضطراب اجتماعی دارد. همین لذت ناشی از دوپامین می‌تواند وابستگی ایجاد کند و حالتی اعتیادآور به‌خود بگیرد.

نکته‌ی حائز اهمیت اینجا است که هیچ‌کس به ما نشان نداده است که چگونه به‌درستی از شبکه‌ای اجتماعی نظیر اینستاگرام استفاده کنیم؛ احتمالا بسیاری از شما حتی تا زمان خواندن این مقاله، چیزی درباره‌ی دوپامین و اثرات آن در بدن نمی‌دانستید. بنابراین به‌طور عادی هیچ نگرانی خاصی درباره‌ی استفاده‌ی بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی نداشته‌اید.

نگارنده‌ی این مقاله که پیش‌تر به اسنپ‌چت علاقه داشته، می‌گوید که حالا بیشتر درگیر اینستاگرام شده است. وی می‌گوید یکی از اصلی‌ترین دلایلش برای علاقه به اینستاگرام، این است که می‌توان به‌سادگی در هر زمان و هر مکان لحظه‌های کوتاهی از زندگی را با دیگران به‌اشتراک گذاشت.

اما تصور کنید که ساعت ۶ عصر است و در کافی‌شاپ نشسته‌اید،‌ یک عصر جمعه‌ی دل‌انگیز با دوست خود در کافه هستید و درباره‌ی موضوعی که به آن علاقه‌ دارید،‌ بحث می‌کنید؛ در همین‌ هنگام چند نفر را درکنار خود می‌بینید که ظاهرا با هم دوست هستند؛ همگی سرشان را در گوشی فرو برده‌اند و به‌شکلی عجیب به نمایشگر آن خیره شده‌اند.

هیچ کس به ما یاد نداده که چه اندازه و چه مدت و در چه زمانی استفاده کنیم

همین باعث شده که این شبکه های اجتماعی اثار مخربی بر روی روح و روان ما داشته باشد.

این افراد با هم صحبت نمی‌کنند؛ خودشان را با گوشی سرگرم کرده‌اند، مدام ویدیوهای کوتاه می‌گیرند، روی آن‌ها فیلتر می‌گذارند و در فضای آنلاین به‌اشتراک می‌گذارند. برای گرفتن تصاویر سلفی، دو-سه ثانیه لبخند می‌زنند؛ لبخندی که از ته دل نیست و صرفا یک لبخند ظاهری به‌حساب می‌آید. به‌گونه‌ای عکس را ثبت می‌کنند که انگار حضور دوربین اصلا برای‌شان مهم نیست و صرفا در حال خوش‌گذرانی با دوستان هستند. همه‌ی این‌ کارها را می‌کنند تا سرانجام عکسی که برای پست‌کردن در اینستاگرام می‌گیرند، فوق‌العاده و جذاب از آب در بیاید تا نهایتا بتوانند با دو خط جمله‌ی بزرگان، آن را پست کنند و لایک بگیرند.

ما همش در حال مقایسه کردن باطن زندگی خود با ظاهر زندگی این افراد هستیم

چسی کینگ یکی از نخستین اینفلوئنسرهایی است که به انتشار پست‌هایی به‌منظور افزایش آگاهی مردم درباره‌ی آثار منفی شبکه‌های اجتماعی روی سلامتی افراد پرداخت.

وی می‌گوید: «حتی آن زمان‌هایی که جثه‌ی بزرگی نداشتم، وقتی زیاد ورزش می‌کردم و غذای کمی می‌خوردم، همیشه می‌خواستم بدنم را بپوشانم؛ چرا که حس می‌کردم بدن بی‌نقص و فوق‌العاده‌ای ندارم. اما حالا اولویت اصلی‌ام این است که شاد باشم و با ظاهر فعلی‌ام احساس راحتی کنم. امروز من از بدنم و آنچه که برایم انجام می‌دهد، قدردانی می‌کنم. ما به‌دنبال نیامده‌ایم که همگی مثل عروسک باربی به‌صورت ۲۴ساعته و هفت‌روز هفته، فوق‌العاده به‌نظر برسیم. ما انسان هستیم و همگی باید این امکان را داشته باشیم که همیشه به‌طرز دیوانه‌واری احساس راحتی بکنیم و شاد باشیم.»

از چیزی که دارید لذت ببرید,همه شبیه هم نیستن,هیچ کس کامل و بی نقص نیست.

کسی که به خودش ایمان دارد، برای متقاعد کردن دیگران تلاش نمی‌کند؛ کسی که از خودش راضی و خشنود باشد، نیازی به تأییدشدن از سوی دیگران ندارد؛ اگر کسی خودش را قبول کند و بپذیرد، تمام دنیا نیز او را قبول می‌کنند.

-لائوتسه، فیلسوف مشهور چینی

زنان بیش از سایر کاربران در معرض ابتلا به اختلالات و آسیب‌های روانی هستند

بر مبنای گزارش این انجمن، اینستاگرام تأثیرات سوئی بر سلامت روان و ذهن کاربران دارد. این انجمن در تحقیقاتی که بر روی 1500 کاربر با میانگین سنی 14 تا 24 سال انجام داد، چنین برآورد کرد که جوانان به‌خصوص زنان بیش از سایر کاربران در معرض ابتلا به اختلالات و آسیب‌های روانی هستند. از آنجا که هیچ نظارت و فیلترینگی بر این شبکه وجود ندارد، کاربران به‌راحتی هر تصویر و ویدئویی را منتشر کرده و آن را با فالوورهای خود به اشتراک می‌گذارند که همین امر تبعات بسیاری را در پی داشته است.

چون زنان ظاهر بین و جزیی نگر هستند برعکس مردان که کلی نگر هستند.

نکته بسیار مهمی که شاید غالب کاربران اینستاگرام از آن آگاه نباشند تأثیر ماندگار و اعجاب انگیزی است که بر ذهن افراد دارد. هر تصویر معادل هزار کلمه است و مدت زمانی قریب به چهل سال در ذهن انسان باقی می‌ماند و همانطور که گفته شد تصاویر بدون هیچ نظارت و محدودیتی در صفحات شخصی افراد منتشر می‌شود. گاهی در میان آنها پست‌هایی به اشتراک گذاشته می‌شود که سبب ایجاد هیجان و تحریک ذهن و ترشح هورمونی به‌نام سروتونین  (هورمون لذت و سرخوشی ) شده و کاربران را به سوی تماشای چندباره تصاویر مشخصی سوق می‌دهد. و اینجاست که بحث تأثیر روانی پیش می‌آید.

در این میان  زنان و دختران جوان با مشاهده تصاویر فتوشاپی و تغییر یافته دوستان خود در صفحات شخصی‌شان بدون آنکه متوجه باشند دچار نوعی اضطراب، انزوا و سرخوردگی می‌شوند. تحقیقات نشان داده است که افراد معمولا در این شبکه با انتشار تصاویر و پست‌های غیر واقعی تلاش می‌کنند تا وجهه مثبتی از خود نشان دهند و کاربران دیگر در مقام قیاس برآمده و وقتی آنها را با خود مقایسه می‌کنند اعتماد به نفسشان را از دست داده و تلاش می‌کنند با نزدیک کردن خود به این افراد و آنچه مشاهده می‌کنند بخشی از این خلا ناشی از یک فریب بزرگ را جبران کنند.

این برنامه های مجازی باعث شده است که قدر زندگی و چیزهایی که داریم را ندانیم و همش به دنبال چیزهای بهتر باشیم.